Relacja z otwarcia wystawy Zabytki toru wodnego w Elblągu

Od 18 stycznia 2022 r. w Elblągu w Muzeum Archeologiczno – Historycznym można oglądać wystawę „Zabytki z toru wodnego Szczecin – Świnoujście”. Uroczystego otwarcia wystawy dokonał Grzegorz Witkowski, podsekretarz stanu Ministerstwa Infrastruktury.

Wystawa poświęcona jest zabytkowym obiektom wydobytym przez Urząd Morski w Szczecinie podczas prowadzenia inwestycji pogłębiania toru wodnego Szczecin-Świnoujście. Wystawa powstała pod patronatem Ministerstwa Infrastruktury i będzie dostępna w Elblągu do końca lutego 2022 r.

- Elbląg jest kolejnym z miast, w którym można podziwiać imponujący zbiór zabytków wydobytych podczas modernizacji toru wodnego Świnoujście-Szczecin, czyli jednej z najważniejszych inwestycji w polskim sektorze morskim – powiedział wiceminister infrastruktury Grzegorz Witkowski podczas otwarcia ekspozycji w Muzeum Archeologiczno-Historycznym w Elblągu.

W uroczystości, obok dyrektorów Muzeum Archeologiczno - Historycznego w Elblągu – Lecha Trawickiego i Muzeum Oręża Polskiego w Kołobrzegu - Aleksandra Ostasza, udział wzięli Dyrektor Urzędu Morskiego w Gdyni dr inż. kpt. ż.w. Wiesław Piotrzkowski, Zastępca Dyrektora ds. Technicznych Urzędu Morskiego w Szczecinie Paweł Szumny, Wiceprezydent Elbląga Michał Missan.

Spotkanie było również okazją do zapoznania się z aktualnym stanem budowy drogi wodnej łączącej Zalew Wiślany z Zatoką Gdańską, której inwestorem jest Urząd Morski w Gdyni i która, tak jak projekt szczeciński, otwiera zupełnie nowe możliwości w zakresie dostępu do portów od strony lądu i morza.

Mobilna, wielkoformatowa wystawa pt.: „Zabytki z toru wodnego Szczecin – Świnoujście” poświęcona jest zabytkom wydobytym podczas modernizacji toru. Wystawa powstała pod patronatem i przy współpracy Ministerstwa Infrastruktury oraz dzięki zaangażowaniu i pomocy: Urzędu Morskiego w Szczecinie, Zachodniopomorskiego Stowarzyszenia Dziedzictwo Morza, Stowarzyszenia Miłośników Latarń Morskich, Muzeum Oręża Polskiego w Kołobrzegu, portalu Polska Morska, Klastra Morskiego Pomorza Zachodniego, Urzędu Żeglugi Śródlądowej w Szczecinie i Wrocławiu, Zarządu Morskich Portów Szczecin i Świnoujście S.A. oraz konsorcjum wykonawczego robót na torze DIVO (spółka joint venture, utworzona przez firmy Dredging International oraz Van Oord).

Podczas realizacji inwestycji pn. ,,Modernizacja toru wodnego Świnoujście-Szczecin do głębokości 12,5 metra”, realizowanej przez Urząd Morski w Szczecinie wydobyto 100 ton obiektów zabytkowych, co jest ewenementem w powojennej historii naszego kraju. Obiekty te udało się ocalić dzięki ścisłej współpracy Urzędu Morskiego w Szczecinie, Zachodniopomorskiego Wojewódzkiego Konserwatora Zabytków, Muzeum Oręża Polskiego w Kołobrzegu i Zachodniopomorskiego Stowarzyszenia Dziedzictwo Morza.

Dzięki współpracy archeologów, muzealników oraz pasjonatów udało się zidentyfikować wiele wydobytych przedmiotów, obiektów nowożytnych i militarnych.

Na wystawie prezentowana jest historia oraz teraźniejszość tych niejednokrotnie wyjątkowych obiektów. Warto podkreślić, iż podczas modernizacji toru wydobyto 44.053 szt. przedmiotów ferromagnetycznych (o masie ponad 20 kg) w tym 1.687 szt. obiektów niebezpiecznych.

Skoordynowane działania zaowocowały uratowaniem wielu niezwykle cennych zabytków zarówno techniki militarnej, a przede wszystkim - morskiej.

Podczas prowadzonych na torze prac saperskich wydobyto bardzo dużo elementów różnego rodzaju jednostek pływających. Nurkowie natrafili na około 100 szt. różnego rodzaju i wielkości kotwic, ważących od kilku kilogramów do kilku ton m.in. unikatowe kotwice admiralicji, które w prostej linii wywodzą się jeszcze ze starożytności. Najwięcej było różnego typu i wielkości patentowych, bezpoprzeczkowych kotwic Halla. Podczas prac saperskich nurkowie wydobyli kilkanaście różnej wielkości stalowych boi.

Wydobyto wiele przedmiotów związanych z lokalnym rybołówstwem oraz części osprzętu połowowego. W wodzie znajdowali nie tylko zabytki, ale również przedmioty niebezpieczne (m.in. miny, bomby, amunicję oraz niewypały i niewybuchy - wydobyto 1.687 sztuk). Wydobyto także wiele różnego rodzaju i typu uzbrojenia, w tym broń i osobiste wyposażenie żołnierzy. Wśród pozostałości pamiętających czasy II wojny światowej na pewno należy wymienić wydobyte elementy niemieckiego pancernika kieszonkowego Lützow, zbombardowanego przez brytyjskie samoloty 16 kwietnia 1945 r. w Świnoujściu, w Kanale Piastowskim, m.in. bombami Tallboy.

W trakcie oczyszczania toru natrafiono również na pozostałości amerykańskiego, czterosilnikowego samolotu bombowego dalekiego zasięgu Boeing B-17 Flying Fortress: m.in. trójłopatowe śmigło, gwiazdowy silnik lotniczy Wright R-1820-97 Cyclone serii G oraz wielkokalibrowy karabin maszynowy Browning 50 cal M2 (Nr 1183636). Bombowiec Boeing B-17G, o numerze płatowca 44-8046, został zestrzelony 7 października 1944 roku podczas nalotu na fabrykę benzyny syntetycznej w Policach. Przypomnijmy, iż na pokładzie samolotu znajdowało się 11 członków załogi, 4 z nich do dzisiaj jest uważanych za zaginionych.

Prace archeologiczne były prowadzone pod kierownictwem Aleksandra Ostasza i brali w nich udział: członkowie Zachodniopomorskiego Stowarzyszenia Dziedzictwo Morza, pracownicy Muzeum Oręża Polskiego w Kołobrzegu, Kazimierz Kotlewski – archeolog podwodny, Lech Trawicki – archeolog podwodny, Lech Kocela – kierownik działu historii żeglugi z Muzeum Narodowego w Szczecinie, Andrzej Kocewicz i inni.

Wystawa składa się z 25 plansz. Każda plansza ma wymiary metr na metr, jest z PCV (5 mm) i posiada 4 otwory po jednym w każdym rogu. Istnieje możliwość zaprezentowania filmu, zrobienia prelekcji lub przeprowadzenia multimedialnego pokazu zdjęć. Zainteresowane prezentacją wystawy muzea, instytucje lub firmy prosimy o kontakt z Aleksandrem Ostaszem, email: alekost@wp.pl , tel. 601 402 400.

Dyrektor Muzeum Oręża Polskiego w Kołobrzegu, Aleksander Ostasz, składa szczególne podziękowania za pomoc w powstaniu wystawy: Urzędowi Morskiemu w Szczecinie, konsorcjum firm DIVO, a także: Wojciechowi Stecko, Robertowi Szelidze z L -Team, Andrzejowi Kocewiczowi z UW Service, Grzegorzowi Sierockiemu ,,Trooper85”, Arkowi Siewierskiemu ,,Woodhaven”, Andrzejowi Ditrichowi, Januszowi Lemieszkowi, Michaelowi Polczyńskiemu z DPAA, Piotrowi Brzezińskiemu, Piotrowi Witowi, Mirosławowi Skwiotowi oraz pracownikom Muzeum Oręża Polskiego w Kołobrzegu, a szczególnie Marcinowi Bojanowskiemu i Mirosławowi Macko.

Muzeum Oręża Polskiego w Kołobrzegu apeluje o pomoc w ratowaniu pamiątek po ludziach, którzy tworzyli szeroko rozumianą ,,Polską Gospodarkę Morską”, szukamy też zapomnianych lub niechcianych zabytków techniki morskiej. Interesuje nas stary sprzęt, zdjęcia, dokumenty. Działaniom naszym przyświeca idea uratowania jak największej liczby zabytków techniki morskiej. email: muzeum@muzeum.kolobrzeg.pl lub alekost@wp.pl lub tel. 601 402 400.